Республикӑри следстви комитетӗнчен пӗлтернӗ тӑрӑх Чӑваш Енре ачасене хирӗҫ тунӑ преступленисен шучӗ икӗ хут ӳснӗ. Енчен те пӗлтӗр следстви управленийӗ тӗпченӗ ӗҫсенче 40 ача шар курнӑ пулсан кӑҫал 100 ытла. Ведомство кӑтартӑвӗсем тӑрӑх ҫул ҫитменнисене хурахла тапӑнни, хӑратса укҫа ыйтнӑ тӗслӗх нумай. Унсӑр пуҫне ашшӗ-амӑшӗ ачисене асаплантарнипе ҫыхӑннӑ ӗҫсене те шута илнӗ. Ҫавна май Чӑваш Енри следстви комитечӗн следстви управленийӗ «Ача хӑрушлӑхра» хӗрӳ лини йӗркеленӗ: 45-23-99. Телефон номерӗпе ачасене хирӗҫ тунӑ преступлени ҫинчен пӗлтерме пулать. Следовательсем пур шӑнкӑрава та тӗрӗслӗҫ.
Паян, авӑнӑн 7-мӗшӗнче, Чӑваш халӑх сайчӗн пӗрлӗхе йӗркеленнӗренпе 7 ҫул ҫитрӗ. Чи малтанах ҫак кун 2005 ҫулта Чӑваш халӑх канашлӑвӗ ӗҫлеме пуҫланӑ. Каярах вара Чӑваш халӑх сайчӗ, унӑн тӑванла сайчӗсем хушӑннӑ.
Пирӗн пӗрлӗх сайчӗ темиҫе пайран тӑрать: канашлу (чи пысӑк пай); информаци пайӗ (кунта тӗрлӗ текстсем вырнаҫнӑ); сайтҫӑсен пайӗ (ӑна усӑ курса ентешсем пӗр-пӗрне шыраса тупма пултараҫҫӗ); календарь (тӗрлӗ пулӑмсен ҫӑмхи); хыпарсем (вӗсем пирӗн порталта ытти пайсемпе тачӑ ҫыхӑннӑ — календарьпе те, сайтри информаципе те); паллашу кӗтесӗ; электронлӑ вулавӑш (ӑна уйрӑм сайт теме те юрать); кун кӗнекисем (ку пайра кашни хӑй шухӑшне пӗлтерме пултарать). Унсӑр пуҫне сайт урлӑ ҫырусем ҫӳретме те май пур. Сайт тӑватӑ чӗлхеллӗ: чӑвашла (чи пысӑк уйрӑм), вырӑсла, акӑлчанла, эсперантолла.
Хаклӑ ентешӗмӗрсем!
Сире Республика кунӗ ячӗпе чун-чӗререн саламлатӑп! Ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗ — Чӑваш Енре пурӑнакансемшӗн календарьти паллӑ дата. Ҫак кун 1920-мӗш ҫулта пирӗн республикӑн автономине туса хунӑ, асӑннӑ пулӑм тата 1926-мӗш ҫулта Чӑваш АССР-ӗн пӗрремӗш Конституцине йышӑнни хальхи Чӑваш Енӗн экономикин тата право тӗлӗшӗнчи никӗсне йӗркеленӗ. Республикӑн нумай нациллӗ халӑхӗ йывӑрлӑхсене тата тӗрлӗ асап-нушана пӑхмасӑр, историн темле кӑткӑс тапхӑрӗнче те хӑйӗн ӑс-хакӑл пӗрлӗхне тата граждансен хушшинчи тӑнӑҫлӑха сыхласа хӑварма пултарнӑ. Ҫакӑ Чӑваш Ене мӗн пур кризиса ӑнӑҫлӑн ҫӗнтерме тата республикӑн хальхи тата пуласлӑхри ҫитӗнӗвӗсен никӗсне хывма пулӑшрӗ. Иртнӗ ҫулсенчи тапхӑрта Чӑваш Ен палӑрмаллах ҫӗнелсе улшӑнчӗ. Экономикӑна диверсификацилессипе, сывлӑх сыхлавӗпе вӗренӳ тытӑмӗсене, социаллӑ сферӑна ҫӗнетессипе ҫыхӑннӑ ӗҫ малалла пырать, пурнӑҫ шайӗ ӳсет, Чӑваш Енре пурӑнакансене ӑс-хакӑл тата культура тӗлӗшӗнчен аталанма пулӑшас енӗпе чылай ӗҫ тӑватпӑр, ҫемье хаклӑхӗсене упраса хӑварас тата ҫирӗплетес тӗлӗшпе те тимлӗн вӑй хуратпӑр.
Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Пушкӑртра пулчӗ — кунта Чӑваш культура кунӗсем пуҫланчӗҫ. Мероприятисем Ӗпхӳ, Стерлӗ тата Пушкӑртстанӑн ытти ял-хулисенче иртеҫҫӗ.
Чи малтанах Михаил Васильевич «Чǎваш-Арт: изобразительное искусство современной Чувашии» ӳнер куравӗпе паллашрӗ (М.В. Нестеров ячӗллӗ ӳнер музейӗнче вырнаҫнӑ). Пушкӑртстанри наципе культура пӗрлӗхӗсен хастарӗсемпе те курса калаҫрӗ — тӗлпулу Пушкӑртстанӑн наци музейӗнче иртрӗ.
Чӑваш культура кунӗсене вара «Нефтяник» КК уҫрӗҫ. Сӑмахсем каланӑ май пирӗн Элтепӗр Пушкӑрт тӑрӑхӗн Пуҫлӑхне шупӑр тӑхӑнтартрӗ, Рустэм Хамитов вара пушкӑртсен елянӗпе бурекне парнелерӗ.
Культура керменӗнчи мероприяти «Нарспи» мюзикл лартнипе вӗҫленчӗ, К.Иванов ҫуралнӑ тӑрӑхра ӑна Чӑваш патшалӑх филармони артисчӗсем лартрӗҫ.
Чӑваш культура кунӗсем Пушкӑртра икӗ кун пыраҫҫӗ — ӗнер тата паян. Паянхи программа: Пушкӑрт патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче «Сарпике» балет; «Ҫавал» ансамбль концерчӗ (Кармаскалӑ районӗ, Николаевка ялӗ); литература каҫӗ (пушкӑрт тата чӑваш ҫыравҫисен тӗлпулӑвӗ); Чӑваш патшалӑх академи юрӑпа ташӑ ансамблӗн концерчӗ (Пишпӳлек ялӗ).
Чӗмпӗрте пӗрремӗш хут регионсен хушшинчи «Яковлев вулавӗсем» иртрӗҫ. Ӑна облаҫри наципе культура автономийӗ йӗркелерӗ (председателӗ В.И. Сваев). Мероприятие Мускав, Чӑваш Ен, Самар Ен, Тутарстан хӑнисем килсе ҫитрӗҫ.
Малтанах пухӑннисем И.Я. Яковлев палӑкӗ умне чӗрӗ чечексем хучӗҫ, митинг ирттерчӗҫ. Унтан Чӗмпӗр чӑваш шкулӗнче «Яковлев тата хальхи самана» ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ пулчӗ. Л.П. Кураков профессор, академик (Мускав) И.Я. Яковлев гений пулни ҫинчен, ун ятне канонизаци тӑвас пирки каларӗ. Ҫаплах Пӗтӗм Раҫҫей шайӗнче И.Я. Яковлев премине туса хурас пирки асӑнчӗ. «Пирӗн хамӑр Вӗрентекенӗмӗре нихҫан та манмалла мар, ун Халалӗпе пурӑнмалла, ун ӗҫӗсене малалла тӑсмалла», — терӗ Лев Пантелеймонович. Тухса калаҫакансем хушшинче «Чӗмпӗр чӑваш шкулӗ. И.Я.Яковлев хваттер-музейӗн» директорӗ Н.Литвинова, Н.Краснов профессор (Шупашкар), облаҫри вӗрентӳ управленийӗн тӗп специалисчӗ Ф.Улендеева, ЧР вӗрентӳ министерствин тӗп специалисчӗ И.
Чӑваш чӗлхи кунӗ тӗлне ӗҫ комитечӗ «Чӗвӗлти чӗкеҫ – чӗлхе пӗлни пурне те кирлӗ» вӑйӑ-конкурс пӗтӗмлетӗвӗсене ҫирӗплетрӗ.
Конкурс нарӑсӑн 2-мӗшӗнче чӑваш чӗлхине вӗренекен шкулсенче иртнӗччӗ. Вӑл чӗлхе пӗлӗвӗпе интересленекен шкул ачисен пултарулӑхне уҫса пама пулӑшать, чӗлхе ӑслӑлӑхӗ патнелле туртӑнма хистет.
Пӗтӗмпе вӑййа 20 563 вӗренекен хутшӑнчӗ: Чӑваш Республикинчен — 19 514, Тутарстанран — 563, Пушкӑртстанран — 379, Самара тӑрӑхӗнчен — 74, Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчен — 33 вӗренекен. Конкурсӑн ӗҫ комитетчӗ пӗтӗмпе 112 ҫӗнтерӳҫӗ палӑртрӗ.
Шупашкарти ӳнер шкулӗн вӗрентекенӗ Шонова Ирина хӑйӗн ушкӑнӗнче чӑваш халӑх тумне ҫӳллӗ шайлӑ модӑ енӗпе аталантарса тӗнче халӑхӗ умне кӑларас енӗпе тӑрӑшать. Юлашки вӑхӑтри тупсӑмӗсене хайӗн вӗренекенӗпе Михайлова Наталияпа Мускаври тӗнче халӑхӗсен «Этно-Эрато» ятлӑ модӑллӑ тумтир ӑсталаканӗсен конкурсӗнче хутшӑннӑ иккен.
Ку пулӑм акан 14-15-мӗшӗсенче иртнӗ имӗш. «Этно-Эрато» — патшалӑх пулӑшнипе аталанакан халӑх проекчӗ. Унӑн тӗллевӗ — тӗнчери халӑхсен йӑла-йӗркисене сыхласа тата аталантарса пырасси, модӑра тӑван халӑх культурине хальхи вӑхӑт сӗнӗвӗсемпе пӗрлештересси. Ҫак конкурса пула юлашки ҫулсенче «пысӑк мода» уҫлӑхне питӗ нумай ӑслӑ та хастар ҫамрӑк виркӗнсе кӗме пултарчӗ. Ҫав шутра Чӑваш Енрен те. Кӑҫал «Мода-Эрато» 62 коллекцире 418 ҫӗнӗ мода-сӗнӳпе паллаштарнӑ имӗш. Пултаруллӑхне кӑтартма Раҫҫейри 22 регионсӑр пуҫне чикӗ леш енчен килнӗ ултӑ ӑста та хутшӑннӑ тет. Чӑваш Ен пикисем вара «Пӑлхар хӗрӗн тумӗ» модельпе «Хӗвелтухӑҫ халӑхӗсен тумӗ» номинацийӗнче пӗрремӗш вырӑн ҫӗнсе илнӗ.
Тӑван халӑхӑмӑр ҫӳлти шайра пулнишӗн тӑрӑшни, чӑвашӑн чи пысӑк тӗллев пулинччӗ, ҫапла вӗт, тусӑмӑрсем!
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ӗнер Мускавра Федерацин вӑрман хуҫалӑх агентствин ертӳҫипе Виктор Масляковпа курнӑҫнӑ. Тӗлпулура республикӑри вӑрман хуҫалӑхӗпе, унӑн аталанӑвӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явнӑ — республикӑри вӑрман йӗркелӗвӗн ӗҫне пурнӑҫлама федераци хыснинчен 20 млн тенкӗ хушса уйӑрасси пирки калаҫса татӑлнӑ. Ҫавӑн пекех пушар-хими станцине ҫирӗплетме 30 млн тенкӗ уйӑрӗҫ. Ҫак укҫа ЧР Ҫутҫанталӑк пурлӑхӗсен министерствин вӑрман пушар службине тӗрлӗ пурлӑхпа тата техника енӗпе тивӗҫтерме май парӗ. Ҫулӑм тавраш ӑнсӑртран тухсан та вӑрманти пушарсемпе ӑнӑҫлӑ кӗрешме пулӑшӗ.
Чӑваш Енре, сӑмах май, вӑрманти пушарсенчен сыхланас енӗпе ҫине тӑрса ӗҫлеҫҫӗ. Ҫавна май пӗлтӗр пушар пӗрре ҫеҫ пулнӑ, ӑна хӑварт сӳнтерме пултарнӑран вӑрман хуҫалӑхӗ сиенленменнипе пӗрех. 2012 ҫулта Раҫҫейӗн вӑрманпа ҫыхӑннӑ уйрӑм ӗҫ-пуҫа республикӑна панӑ май субвенци шучӗпе федераци укҫи-тенкинчен 117 млн тенкӗ ытла уйӑрнӑ. Танлаштарма: 2010 ҫул шӑрӑх та типӗ килнӗрен пушарсем вӑрмансене чылай сиен кӳчӗҫ, ӑна пӗтерме республикӑна пӗтӗмпе те 88 млн тенкӗ кӑна панӑ пулнӑ — ку кӑҫалхинчен 75% сахалрах.
Ака уйӑхӗн 11-мӗшӗ — фашистсен пусмӑрӗнчен хӑталнӑ ҫынсен кунӗ. Ҫак кун Бухенвальд ятлӑ нимӗҫсен вилӗм лагерӗнчи ҫынсем пӑлхав пуҫланӑ, пусмӑрҫӑсене ҫапса аркатнӑ, ҫӑлӑнса ирӗке тухма пултарнӑ.
Фашистсен тыткӑнне лексе лагерьсенче муритленнисем Чӑваш Енре те пур. Улатӑрта вӗсем пиллӗкӗн пурӑнаҫҫӗ. Ганна Павловна Иржевская Украинӑра ҫуралнӑ, ӑна, 13 ҫулхискерне, нимӗҫ фашисчӗсем Германие хӑй ирӗксӗр тарҫа илсе кайнӑ. Тӗрлӗ вилӗм лагӗрӗсенче Ганна икӗ ҫул та тӑхӑр уйӑх нуша курнӑ. 1945 ҫулхи ака уйӑхӗн вӗҫӗнче ҫех совет салтакӗсем хӗрачана ирӗке кӑларнӑ.
Каччӑсенчен пӗрне Украина хӗрӗ юратса качча тухнӑ, пӗрле Чӑваш Ене килме килӗшнӗ. Упӑшкипе юнашар Улатӑр хулинче пурӑнма пуҫланӑ, ҫакӑнтах ӗнтӗ ӗмӗрне ирттернӗ те. Вӑрҫӑра нуша курни ахаль иртмест ӗнтӗ — упӑшки нумай ҫул хушши чирлесе ҫӗре кӗнӗ. Халӗ Ганна Павловна ачисемпе тата мӑнукӗсемпе пӗр йыш пулса йӑпанать, вӗсене хӑйӗнчен пӗр самантлӑх та уйӑрасшӑн мар. Ӑна час-часах хула шкулӗсенче курма пулать: вӑрҫӑ ветеранӗ ҫитӗнекен ӑрӑва хӑй пурнӑҫӗ пирки каласа парать, тискерлӗхпе нихӑҫан та килешмелли марри ҫинчен асӑрхаттарать.
Чӑваш Ен Элтепӗрӗ Михаил Игнатьев акан 5-мӗшӗнче республикӑри мӗнпур ял хуҫалӑх пайӗсенче ӗҫлекенсен пухӑвне ирттернӗ. Кӑҫалхи ҫуркунне ҫӗр ӗҫченӗсене йывӑрлӑх питӗ те нумай кӳрӗ. Анчах та вӑл та мар паянхи хреҫчене ытларах сӗт хакӗ пӑшӑрхантарать — ҫуркунне вӑл ҫуллахинчен те, хӗллехинчен те самай сахалрах. Чӑн та ӗнтӗ, хӗлӗпе сӗт 13-14 тенкӗ тӑнӑ пулсассӑн, пуш уйӑх ҫитнӗ тӗле ӳнелсе те ӳнелсе пырать. Республика ертӳҫи каланӑ тӑрӑх ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов сӗт хакӗ ҫапла «аташни» пирки тӗпӗ-йӗрӗпех ӑнлантарса пама кӑҫал вӑхӑт тупатех. Чӑнах та ӗнтӗ, лавкара пӗр литр сӗт 30 тенкӗ тӑрать пулсассӑн, сӗт суса илекенӗн кӗсьине 14-16 тенкӗрен кая мар кӗмелле пек. Ӑҫта вара ҫав укҫа?
Ҫапла май Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх промышлинӗкӗсен пӗрлӗхӗ сӗт пуҫтаракансене пӗр литршӑн 12 тенкӗрен каярах мар тӳллетерме сӗнчӗ, алӑ пусса хут йышӑнчӗ.
-0.7 °C